Priča stare žičare

Priče starih fotografija

Prilog o austrijskoj zicari Kotor-Krstac-Cetinje kojeg je preveo Jovica Martinovic

AUSTRIJSKA ŽIČARA KOTOR – CETINJE
"Još početkom prošlog stoljeća, u toku druge godine I svjetskog rata, Austrougarska imperija je izgradila teretnu žičaru Kotor – Cetinje, ukupne horizontalne dužine od preko 18 kilometara. Dvije početne stanice žičare bile su u Kotoru i to na izvorištu rijeke Škurde (nadmorska visina +6,oo m) i u Škaljarima (nadmorska visina +6,7o m), da bi oba kraka završavala na prevoju Krstac (nadmorska visina +970,oo m). Sa prevoja Krstac je treća žičara vodila do Cetinja (nadmorska visina +635,oo m), penjući se na najvišu tačku Krobatin (nadmorska visina +1.146,oo m).
Sve je izvedeno za ukupno 182 dana, radom specijalizovane jedinice i odjeljenja ratnih zarobljenika, po vrlo teškom i nepristupačnom terenu, djelomično u zimskim uslovima.
Ljubaznošću gosp. Norberta Zsupaneka, istoričara vojne arhitekture iz Berlina, dobili smo kopiju knjižice »Seilbahn Cattaro – Cetinje«, bez godine izdanja, a kao autor navedeno je ime: Major Nenad. Gosp. Zsupanek je istu knjižicu reprintirao u sopstvenom izdanju 2006. godine, dajući kao prilog izuzetno dragocjene fotografije izgleda i detalja ovog graditeljskog poduhvata, od kojih će samo neke biti korištene za ovaj prevod."

Stanica iznad Špiljara

Stanica Špiljari

Stanica Škurda

Stanica Špiljari

Stara žičara, februar 1916

Pogled sa najviše tačke žičare

ŽIČARA ŠKURDA: KOTOR – KRSTAC
Žičara Škurda, koja je vodila od Kotora do prevoja Krstac bila je jednostruka poljska žičara (sistem Bleichert) sa pojedinačnim utovarivanjem od cca 100 kg. Žičaru je sagradila 14. četa za žičare u vremenu od 16. januara do 25. februara 1916. godine. Kao ispomoć su bili jedno Radno odjeljenje ratnih zarobljenika, jedno civilno radno odjeljenje i odjeljenje tovarnih životinja. Žičara je imala horizontalnu dužinu od 2.607 m, visinsku razliku od 963 m i bila je predviđena za propusnu moć od 7.500 kg na sat. Sastojala se od 4 sekcije, od kojih je svaka bila opremljena benzinskim motorom od 25 KS. Da bi se omogućila noćna upotreba, bile su stanice i magazin osvijetljeni elektrikom.
1. Početna stanica Škurda (+ 6,00 m) se nalazila na potoku Škurda na početku crnogorskog puta za Krstac;
2. Stanica Špiljari (+ 315 m);
3. Stanica Kövess (Kövessháza) (+ 597 m);
4. Donja stajna stanica (+ 620 m) tačno na crnogorskoj granici;
5. Stanica Praćište (+ 857 m);
6. Krajnja stanica Krstac I (+ 970 m).

Tekst: Aleksandar Dender-arhitekta

ŽIČARA ŠKALJARI: KOTOR – KRSTAC
Žičara Škaljari koja je vodila iz Kotora na prevoj Krstac bila je napravljena na isti način ranije izgrađene Žičare Škurda, kao jednostruka poljska žičara (Sistem Bleichert) sa opterećenjem od oko 100 kg. Žičaru je trasirala i izgradila 23. četa za žičare. Pregled i trasiranje linije trajalo je od 11. do 20.februara, dok se sama izgradnja odvijala od 21. februara do 15. aprila 1916. godine. Četi su kod izgradnje pomagala dva radna odjeljenja i 100 ratnih zarobljenika.
Žičara je imala horizontalnu dužinu od 3.433 m i visinsku razliku od 1.036 m, a bila je predviđena za jednočasovni visinski prevoz od 7.500 kg. Imala je šest sekcija, od kojih su 2, 3. i 4.sekcija radile na Muffenbetrieb (?). Svaka sekcija imala je benzinski motor od 25 KS koji je bio postavljen na gornjem dijelu sekcije, tako da je tovarno uže bilo direktno vučeno od okretnog točka. Izuzetak je u ovom smislu predstavljala prva sekcija, u kojoj je motor bio postavljen na početnoj i završnoj stanici, tako da je bio predviđen preko jednog dinama za osvjetljavanje kancelarije u Škaljarima. Prema potrebi su se stanice i magazin osvjetljavali elektrikom.
1. Početna stanica Škaljari (+ 6,70 m);
2. Stanica Erzherzog Friedrich (+ 120 m);
3. Stanica Conrad von Hötzendorf (+ 350 m);
4. Stanica Mokra Ploča (+ 616 m);
5. Stanica Državna granica (+ 824 m);
6. Stanica Žanjev Do (+ 939 m);
7. Završna stanica Krstac II (+ 947 m).

Tekst: Aleksandar Dender-arhitekta

To play, press and hold the enter key. To stop, release the enter key.

ŽIČARA CETINJE: KRSTAC – CETINJE
Žičara što je sa prevoja Krstac vodila na Cetinje bila je građena na isti način kao i ranije izgrađene žičare Škurda i Škaljari kao jednostruka poljska žičara (Sistem Bleichert). Obije ranije pomenute žičare bile su tzv »stotinskog« tipa, dok je žičara Krstac – Cetinje pripadala »stopedesetinskom« tipu, što znači da je mogla nositi 150 kg tereta, dok su žičare Škurda i Škaljari nosile po 100 kg.
Podnošenje većeg tereta omogućeno je uvođenjem jednog jakog čeličnog užeta veće čvrstine, kao i odgovarajućim izmjenama i pojačanjima konstrukcije za pogon i zatezanje.
Završna stanica žičare Škurda – Krstac I, završna stanica žičare Škaljari – Krstac II, i početna stanica žičare Cetinje – Krstac III, bile su povezane sistemom poveznih šina i odgovarajućih skretnica, tako da su se strmine sa njihovim prenosima bez ikakvog pretovaranja sa jedne žičare na drugu lako mogle prenositi.
Žičaru Krstac – Cetinje trasirala je i izgradila 14. željezničarska četa. Pretrage i trasiranje žičare su trajali od 15.marta do 15.aprila, da bi izgradnja bila izvedena od 1.aprila do 25. juna 1916. godine. Kao ispomoć u izgradnji bila su pomenutoj četi dodijeljena dva radna odjeljenja i jedno odjeljenje ratnih zarobljenika.
Žičara je imala horizontalnu dužinu od 12.136 m; počinjala je od stanice Krstac III (+ 949 m) do stanice Korbatin (+ 1.146 m) na Golom brdu, odakle se postepeno spuštala u Cetinje, na kotu + 635 m. Njena propusna moć bila je oko 11 tona na sat. Linija je imala šest sekcija, koje su sve bile opremljene jednim motorom od 35 KS.
1. Stanica Krstac III (+ 949);
2. Donja pomoćna stanica I (+ 876 m);
3. Stanica Njeguši (+ 847 m);
4. Stanica Dugi do (+ 912 m);
5. Međustanica II (+ 988 m);
6. Stanica Krobatin (+ 1.146 m);
7. Stanica Trollmann (+ 934 m);
8. Stanica Bajice (+ 700 m);
9. Ugaona stanica (+ ?);
10. Stanica Cetinje (+ 635 m).

Tekst: Aleksandar Dender-arhitekta